شکل گیری نهضت بین المللی صلیب سرخ

و هلال احمر

هانری دونان کیست؟ و فدراسیون جهانی چگونه شکل گرفت؟

هانری دونان  که به سال ۱۸۲۸ م . در ژنو متولد شد تاجر جهانگردی بود که سال ۱۸۵۹ م . میدانهای جنگ سولفرینو را دید. این جنگ بین فرانسویان و ساردها از یک طرف و اطریشی ها از طرف دیگر برپا بود. ۲۴ ژوئن این سال جنگ سختی در حوالی قریه ای به نام سولفرینو در جنوب دریاچه «گارد» در گرفت . هانری دونان اتفاقاً در چنین روزی به شهر «کاستیک لیون » در چهار- پنج کیلومتری سولفرینو وارد شد و بدین طریق توانست شاهد میدان جنگ باشد.

بعدازظهر این روز اطریشی های شکست خورده از روستاها و نواحی عقب نشینی می کردند و تا آنجا که می توانستند زخمی ها را با خود می بردند. بسیاری از زخمی ها در شهر «کاستیک لیون » باقی ماندند و این شهر زیبا با کلیساهای سفید و مرمریش به یک بیمارستان نظامی مبدل گشت . دونان که در کوچه های شهر گردش می کرد، خواست یکی از کلیساها را دیدن کند، در آنجا با منظره ی رقت آوری روبرو گشت . زخمی ها راهروها و نیمکت های نماز درون کلیسا را پوشانده بودند. هانری دونان فوراً شروع به کار کرد و از چند تن خارجیانی که در شهر بودند دسته ای ترتیب داد و به زخم بندی و جابجا کردن مجروحان پرداخت . برای زخم بندی وسایل مورد احتیاج در شهر یافت نمی شد و او ناچار شد کالسکه چی خود را به برسیا بفرستد و وسایل زخم بندی را از آنجا تهیه کند. روزهای آخر که در میدانهای جنگ جز جسد کشته ها و خونهای لخته لخته و سلاحهای از کار افتاده و اسب های مرده چیزی نمانده بود، دونان به این فکر بود که اگر زودتر به داد این اجساد می رسیدند شاید بدین صورت نمی مردند. این فکر هرگز از سر هانری دونان بیرون نرفت .دونان به همه دوستان خود در ژنو و ایتالیا نامه نوشت و کمک خواست و به دنبال این تقاضا در اغلب شهرهای سویس و ایتالیا جمعیت های خیریه ای تشکیل شد و توتون و وسایل زخم بندی که می رسید به تساوی میان پیروان مذاهب گوناگون و ملیت های مختلف تقسیم می شد.

دونان همیشه به این فکر بود که آیا ممکن نیست در هر کشوری «جمعیتی برای کمک به زخمیها» ایجاد کرد تا هنگام صلح، داوطلبانه خود را با وسایل لازم مجهز کند و هنگام جنگ به کمک زخمیها بشتابد؟ و آیا ممکن نیست این جمعیت ها را با یک رابطه ی بین المللی به یکدیگر پیوست و هر ملتی را واداشت که هنگام جنگ به کمک زخمیهای خودی و خارجی بپردازد ؟

آن روزها هانری دونان هر جا می رفت و به هر کاری دست می زد، تنها فکرش همین بود: ایجاد این اتحاد مقدس بین ملتها و وا داشتن آنان به همکاری برای نجات سربازان زخمی میدانهای جنگ…

جنگ سولفرینو پایان یافت و دونان و یارانش به کشورهای خود بازگشتند و همه ی آن دردها فراموش شد، ولی سه سال بعد کتاب یادبودی از سولفرینو منتشر شد که هانری دونان خواسته بود در آن کتاب مردم را از دردها و زجرهائی که در سولفرینو دیده بود آگاه سازد. هنگامی که هانری دونان مشغول تهیه کتاب خود بود و طرح اتحادیه بین المللی صلیب احمر را می ریخت ، در ایتالیا یک پزشک نظامی به نام فردیناند پالاچیانو و در فرانسه داروسازی به نام هانری آرو  به این فکر بودند که دولتها را هنگام جنگ وادار به معالجه و احترام متقابل به زخمیها و بیماران حریف کنند. یادبودی از سولفرینو که در سال ۱۸۶۲ م . منتشر شد برای نشان دادن این احتیاج جدی به وجود یک سازمان امداد بین المللی برای مداوای زخمی های زمان جنگ بود و چنان بسرعت انتشار یافت و به زبانهای مختلف ترجمه شد که دو سال بعد وقتی نمایندگان همه ی دول اروپائی برای نوشتن اولین کنوانسیون ژنو فراهم آمدند، همه می دانستند چه می خواهند و باید چه کنند.

موثرترین پاسخ به ندای هانری دونان از شهر ژنو داده شد و صلیب سرخ را برای جهان بوجود آورد. در نهم فوریه ۱۸۶۳ م . یکی از جمعیت های خیریه ژنو به نام جمعیت فوائد عامه به درخواست رئیس خود گوستاو موانیه تشکیل جلسه داد تا درباره ی پیشنهاد هانری دونان مطالعه کند. حضار یک کمیته پنج نفری را از میان خود انتخاب کردند و این ماموریت را به آنان محول ساختند. این پنج تن : هانری دونان ، گوستاو موانیه ، ژنرال دوفور ، لوئی آپی یا و تئودور مونوار بودند.

هدف این کمیته پنج نفری ایجاد یک جمعیت امدادی در ژنو یا در سویس نبود، از همان لحظه اول نقشه ی آنان ایجاد یک جمعیت بین المللی بود. می خواستند در هر مملکتی جمعیتی برای این هدف تشکیل شود و با حمایت دولت محلی کار خود را ادامه بدهد. برای اجرای این هدف ناچار می بایست مستقیماً به روسای دول مراجعه کرد و از آنان دعوت بعمل آورد، و این کار ساده ای نبود. اگر خود دولت فدرال سویس به این کار اقدام می کرد مهم نبود ولی کمیته پنج نفری ناچار بود خودش اقدام کند.به این طریق هانری دونان به راه افتاد و به آستانه ی دربار سلاطین اروپا، کتاب خود را بعنوان پیامی برای ایجاد صلیب احمر بین المللی هدیه می ساخت . در همه جا او را با آغوش باز پذیرفتند و دعوت او را اجابت کردند. در غیاب او، همکارانش در کار تهیه این نقشه بودند که درخواست های کتاب «یادبودی از سولفرینو» را بعنوان طرح کار نمایندگان دولی که دونان دعوتشان خواهد کرد بصورت جداگانه ای اساس کار قرار دهند و امیدوار بودند نمایندگان دولی که دعوت دونان را پذیرفته اند بزودی فراهم آیند و پایه های اصلی کار صلیب سرخ را بگذارند.انتظار آنان چندان طولانی نشد و تنها چند ماه پس از اولین دوره اجلاسیه کمیته پنج نفری به دعوت همین کمیته ، کنگره بزرگی با شرکت سی و شش تن نماینده از طرف شانزده دولت اروپائی در ژنو تشکیل شد. و در همین کنگره بود که اولین قرار نامه (کنوانسیون ) ژنو نوشته شد.

طرح اولیه کنوانسیون ژنو درباره حمایت سربازان زخمی در میدان جنگ و بی طرف بودن عمارات و وسائل نقلیه مربوط به بیمارستان ها و بنگاههای بهداری لشکری مورد تصویب همه قرار گرفت و با این اصل موافقت به عمل آمد که در هر مملکتی یک کمیته ملی برای حفاظت سربازان زخمی زمان جنگ تاسیس بشود و در زمان صلح زمینه های کار خود را فراهم کند. و نیز صلیب سرخ بعنوان علامت مشخص تمام این موسسات و کارمندان آنها در زمان صلح و جنگ شناخته شد. و به این طریق پایه های اولیه صلیب سرخ ریخته شد.

شورای دولتی مملکت سویس در سال بعد از دولت های اروپا دعوت کرد که با اعزام نمایندگان خود و با توشیح قرارنامه هایی که مورد موافقت کنگره بین المللی قرار گرفته بود، به کار صلیب سرخ رسمیت بدهند. و این اجتماع ثانوی که در تاریخ اوت ۱۸۶۴م . در ژنو تشکیل شد به نام کنفرانس دیپلماتیک معروف شده است . در این کنفرانس همان شانزده دولت اروپائی نمایندگان خود را با اختیارات کافی اعزام داشتند. روز هشتم اوت کنفرانس در یکی از تالارهای شهرداری ژنو افتتاح یافت . نمایندگان دولت ها معرفی شدند و به این طریق کنفرانس بیش از آنچه انتظار می رفت ابهت و رسمیت یافت .موانیه که بعنوان رئیس آن کمیته بین المللی در این کنفرانس بزرگترین نقشها را بازی کرد و متن نهائی کنوانسیون اول ژنو نیز دست نوشته اوست درخواست های آن کمیته را که در سال پیش تشکیل یافته بود به اطلاع حضار رساند، و کنفرانس دیپلماتیک در طول پانزده روز پس از بحث و شور و تدقیق کافی اولین قرارنامه ژنو را درباره «حمایت و اصلاح حال سربازان زخمی در میدانهای جنگ» در ۵ ماده امضاء کرد و کمیته بین المللی مذکور را بعنوان پایه تشکیلات صلیب احمر به رسمیت شناخت .

علامت شاخصه موسسات و جمعیت هائی که بر اساس این قرارنامه تشکیل می شدند صلیب سرخ بر روی متن سفید بود و تمام دول امضا کننده آن را پذیرفتند، ولی در جنگهای بالکان میان عثمانی و صربستان که منتهی به جنگ روس و عثمانی شد دولت عثمانی اعلام داشت که به جای صلیب سرخ ، هلال سرخ استفاده خواهد کرد و از طرف روسیه نیز این امر مورد قبول واقع شد و بعدها در سال ۱۹۰۶ – ۱۹۰۷ م . در مجامع بین المللی نیز رسمیت پیدا کرد. و دولت ایران شیر و خورشید سرخ را بجای صلیب سرخ برای مشخص کردن موسسات بهداری لشکر پیشنهاد کرد.

فدراسیون بین المللی

فدراسیون بین المللی جمعیت های صلیب سرخ و هلال احمر در سال ۱۹۱۹ پس از پایان جنگ جهانی اول در شهر پاریس، تحت عنوان لیگ جمعیت های صلیب سرخ، تأسیس شد. جنگ ، نیاز به همکاری میان جمعیت های صلیب سرخ را نشان داده بود. این جمعیت ها از طریق فعالیت های بشردوستانه ی خود به سود اسیران جنگ و رزمندگان، میلیون ها داوطلب را به سوی خود جلب کرده و مجموعه ی عظیمی از تخصص پدید آورده بودند.

اروپای ویران شده نمی‌توانست چنین منبعی را از دست بدهد. لیگ در سال ۱۹۹۱ به فدراسیون بین المللی جمعیت های صلیب سرخ و هلال احمر تغییر نام داد.

نخستین هدف فدراسیون، بهبود بهداشت مردم کشورهایی بود که در طول چهار سال جنگ، متحمل آلام بسیار شده بودند. اهداف آن عبارت بود از «تقویت و وحدت جمعیت های صلیب سرخ موجود و ترویج ایجاد جمعیت های جدید جهت فعالیت های بهداشتی.»

مأموریت و نقش فدراسیون

فدراسیون بین المللی جمعیت های صلیب سرخ و هلال احمر، بزرگترین سازمان بشردوستانه جهان است که یاری رسانی به مردم ، فارغ از تبعیضات مربوط به قومیت، نژاد، باورهای دینی، طبقاتی یا عقاید سیاسی را ارائه می‌کند.

فدراسیون بین المللی اینک دارای ۱۷۸ عضو (جمعیت های ملی صلیب سرخ و هلال احمر)، یک دبیرخانه (در ژنو)، ۱۶ دفتر منطقه ای، ۶۰ هیأت/ دفتر نمایندگی کشوری که در نقاط استراتژیک مستقر شده اند و چهار واحد پشتیبانی منطقه ای (ابوظبی، بوداپست، نایروبی و پاناما) می‌باشد تا از فعالیت های جمعیت های ملی در سراسر جهان حمایت نمایند.       جمعیت های ملی دیگری نیز در حال تأسیس می‌باشند و در بسیاری از کشورهای اسلامی به جای صلیب سرخ، از علامت هلال احمر استفاده می‌شود.